Đừng tạo khoảng cách số

Ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động bảo hiểm y tế không phải là việc tích hợp thẻ bảo hiểm y tế vào ứng dụng VNeID. Chuyển đổi số thông suốt là bắt đầu từ khi người dân xuất trình thẻ bảo hiểm y tế, nhân viên bệnh viện chỉ cần gõ số thẻ vào máy là hệ thống sẽ hiển thị mọi thông tin cần thiết. Sau đó mọi chi phí cho người bệnh do bệnh viện nhập vào sẽ được tự động tính toán, phần nào do bảo hiểm y tế chi trả, tỷ lệ bao nhiêu phần trăm, phần nào do người bệnh tự chi trả… Đó là chỉ nói ở các khâu liên quan đến người dân; còn sau đó giữa bệnh viện và bảo hiểm y tế còn biết bao khâu được tự động hóa nữa.

Nếu có dịp quan sát ở các quầy tiếp nhận bệnh ở các bệnh viện, hầu như sẽ không thấy có ai mở điện thoại di động ra bấm chạy ứng dụng VNeID, gõ mật mã, vào mục ví giấy tờ, chọn thẻ bảo hiểm y tế, gõ passcode để đưa cho nhân viên hình ảnh thẻ bảo hiểm y tế tích hợp trong VNeID. Người ta lấy chiếc thẻ vật lý ra trao sẽ nhanh hơn gấp nhiều lần.

Tương tự như vậy, với các loại giấy tờ tùy thân như giấy phép lái xe, giấy đăng ký xe, chuyển đổi số là làm cho cảnh sát giao thông khi cần có thể nhanh chóng biết xe đã chính chủ chưa, trước đó có vi phạm giao thông nào không, người lái xe có bị tước bằng lái lần nào chưa… Chuyện tích hợp vào ứng dụng VNeID có lẽ chưa cần thiết bằng, nhất là khi vẫn có rất nhiều trường hợp không tích hợp được vì dữ liệu không thông suốt. Ngay cả việc đơn giản nhất là dùng VNeID thay cho thẻ căn cước công dân khi đi máy bay, tại sân bay Tân Sơn Nhất qua hai tháng thí điểm, chỉ có 0,21% người sử dụng VNeID.

Nói như thế không có nghĩa không khuyến khích số hóa mọi loại giấy tờ tùy thân – đây là việc nên làm, nhưng cần sắp xếp thứ tự ưu tiên, cái nào làm trước cái nào làm sau, nhất là khi so sánh giữa lợi ích và chi phí, kể cả chi phí nhân lực và chi phí cơ hội. Vấn đề là, song song với chuyển đổi số, cần chọn các khâu thiết thực đến đời sống của người dân và đặc biệt cần duy trì các hình thức “phi kỹ thuật số”, vì luôn luôn sẽ còn những người dân không đủ điều kiện, những người không thể tiếp cận công nghệ.

Lấy ví dụ người dân khi đăng ký thường trú, tạm trú thì cơ quan công an hướng dẫn phải thực hiện trực tuyến, rất nhiều trường hợp bị trục trặc, đi lại nhiều lần, chờ đợi nhiều ngày vẫn không thực hiện được. Việc xin xác nhận cư trú trực tuyến cũng nhiêu khê với nhiều người. Đây là chuyện khó tránh khỏi, vì theo thông tin của Công an TPHCM, tính đến hết ngày 9-8-2023, trong số hơn 4 triệu tài khoản định danh điện tử thu nhận được thì người dân mới kích hoạt, sử dụng thành công hơn 1,9 triệu tài khoản. Trong khi chưa hoàn chỉnh hệ thống hay ứng dụng, dữ liệu thô chưa được làm sạch hoàn toàn, cần duy trì cách làm truyền thống để giải quyết các khâu giấy tờ thông dụng cho người dân.

Thiết nghĩ, thay vì tích hợp ngày càng nhiều tính năng chưa cần thiết, trùng lắp với các ứng dụng khác như xác thực, mở tài khoản ngân hàng, cho vay trực tuyến, ví điện tử, làm nền tảng thanh toán, VNeID nên làm tốt chức năng chủ chốt là cung cấp thông tin cư trú như một dạng sổ hộ khẩu điện tử. Các chức năng khác, nếu tích hợp, nên là các chức năng do ngành công an quản lý như đăng ký tạm trú, tạm vắng.

Trong phát triển công nghệ, chuyển đổi số, điều các nhà chuyên môn thường khuyến cáo là không nên tạo ra khoảng cách số với những người không có điều kiện, dù là do tài chính, tuổi tác hay mức độ tiếp cận cái mới. Đây là một khuyến cáo rất đáng lưu tâm với chúng ta trong giai đoạn hiện nay.

Q.House tổng hợp